Huidkanker wordt bijna exclusief veroorzaakt door blootstelling aan ultraviolette (UV-)straling en is nu de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland. Er zijn verschillende vormen van huidkanker: basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom en melanoom.

Per jaar komen er 70.000 nieuwe gevallen van huidkanker bij (waarvan 50.000 de vorm basaalcelcarcinoom) en overlijden er bijna 1000 Nederlanders aan deze ziekte (nagenoeg alleen aan de vorm melanoom). Melanoom, de gevaarlijkste vorm van huidkanker, komt in Nederland relatief vaak voor ten opzichte van andere Europese landen.

De huidkankertrend komt vermoedelijk door geleidelijk in de 20-ste eeuw veranderd UV-blootstellingsgedrag. Andere mogelijke verklaringen zijn toegenomen gevoeligheid of verbeterde diagnostiek. Door klimaatverandering (meer zomerse dagen, minder bescherming door wolken, schonere lucht) wordt een verdere toename van de huidkankerincidentie verwacht.

UV-straling en gezondheid

UV-straling komt van een natuurlijke bron: de zon, als ook van kunstmatige bronnen: zonnebanken. Blootstelling aan UV-straling heeft zowel positieve als negatieve gevolgen voor de gezondheid.

UV geeft een geluksgevoel. Dit is goed voor de geestelijke gezondheid. UV is nodig voor de aanmaak van vitamine D, dat essentieel is voor gezonde botten en spieren. Bovendien zijn er sterke aanwijzingen dat vitamine D gunstig is voor het beperken van (onder meer) darmkanker en enkele chronische aandoeningen (waaronder diabetes type II). Blootstelling aan UV-straling leidt ook tot bloedvatverwijding. Dit leidt tot bloeddrukverlaging, wat in een land met veel hoge bloeddruk gunstig uitpakt.

Er zijn ook schadelijke gezondheidseffecten: zonverbranding, huidveroudering, huidkanker, onderdrukking van het adaptief immuunsysteem en zonneallergie. Blootstelling van het oog kan leiden tot sneeuwblindheid en draagt bij aan staarvorming en op termijn zelfs blindheid.

Het thema UV en gezondheid speelt zowel in de privésfeer als op de werkvloer. Zo is het belangrijk dat mensen zichzelf goed beschermen tegen de zon, als je naar het strand gaat of tijdens het sporten. Daarnaast is het voor sommige beroepen belangrijk om (via SZW Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid)) afspraken te maken ter bescherming van werknemers, denk aan: bouwvakkers, postbodes, serveersters en boswachters.

De aanpak van UV-straling en huidkanker

In de Nationale Klimaatadapatatiestrategie (2016) is preventie van huidkanker genoemd als urgent aan te pakken gezondheidseffect. In 2019 is in opdracht van het Ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport) en onder coördinatie van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) het Zonkrachtactieplan (ZAP) gestart, een samenwerking van non-profitpartijen: ministeries, kennisinstituten, beroepsverenigingen, hulpverleners, academische ziekenhuizen, patiëntenorganisaties en fondsen. Het doel is om kennis (over UV-straling en het voorkomen van huidkanker en oogaandoeningen) te bundelen en onderhouden, en communicatie te harmoniseren. In 2021 is in De Tweede Kamer een motie aangenomen een preventiecampagne tegen huidkanker te starten en de mogelijkheid van een huidkankerscreening te onderzoeken.