Legionella is een bacterie die een acute infectie van de longen kan veroorzaken. Dit heet ook wel veteranenziekte. In de periode van 2012 tot 2018 is het aantal longontstekingen door legionella bijna verdubbeld.
Een deel van de patiënten is in het buitenland besmet. Er is vooral een toename van patiënten die in Nederland zijn besmet. Voor de meeste patiënten die in Nederland besmet raken blijft de bron van besmetting, ondanks brononderzoek, onbekend. Wel is er een relatie gevonden met het weer. Als er na periode van warm weer veel regen valt, stijgt het aantal patiënten met een longontsteking door legionella. Het is nog onbekend welke bronnen deze stijging veroorzaken.
Legionella en gezondheid
Legionellabacteriën komen voor in water, grondaarde en compost. Bij temperaturen tussen de 25 en 45°C kunnen hoge concentraties legionella groeien. Als er gesproeid wordt met water waar de bacterie in zit, kan iemand hele kleine druppeltjes water (nevel) met de bacterie inademen en besmet raken. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren tijdens het douchen of sproeien met een tuinslang. Ook waterinstallaties zoals natte koeltorens en biologische industriële waterzuiveringsinstallaties kunnen water vernevelen en legionellabacteriën naar de buitenlucht verspreiden.
Mensen worden niet ziek door het drinken van besmet water. Een patiënt draagt de legionellabacterie niet over naar andere mensen. Een infectie met legionella (legionellose) heeft twee bekende ziektebeelden: veteranenziekte, een ernstige vorm van longontsteking en Pontiac fever, een griepachtige aandoening. Pontiac fever gaat van zelf over. Veteranenziekte moet worden behandeld met antibiotica en vaak is ziekenhuisopname noodzakelijk. Patiënten kunnen wel langer dan een jaar klachten houden zoals vermoeidheid.
De aanpak van legionella
Om blootstelling aan legionella te beperken heeft de landelijke overheid regels gemaakt voor:
- drinkwaterinstallaties van o.a. ziekenhuizen, verzorgingshuizen, verpleeghuizen en hotels (Drinkwaterbesluit/-regeling);
- natte koeltorens (Activiteitenbesluit/ -regeling);
- zwembaden (Besluit Hygiëne en Veiligheid Badinrichtingen en Zwemgelegenheden);
- bedrijfsprocessen waarbij werknemers mogelijk met legionellabacteriën in contact kunnen komen zoals autowasstraten, staalbedrijven en gebouwen met luchtbevochtiging (Arbeidsomstandighedenbesluit).
Daarnaast kan de lokale overheid (gemeente/provincie) op basis van de zorgplicht of te verwachten risico’s regels opstellen voor andere waterinstallaties, bijvoorbeeld:
- industriële of rioolwaterzuiveringsinstallaties (Wet milieubeheer);
- waterinstallaties in gebruik bij evenementen (Algemene Plaatselijke Verordening).
Om bij een legionella uitbraak snel de bron op te sporen is het belangrijk dat bekend is waar natte koeltorens staan. In de Atlas Leefomgeving staat een kaart met al bekende natte koeltorens en kan iedereen een melding doen van een koeltoren. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft onderzoek gedaan naar de risico van industriële afvalzuiveringsinstallaties.
De kans dat je thuis ziek wordt door legionellabacteriën is erg klein. Op de website van het RIVM staan enkele maatregelen genoemd om blootstelling aan legionella thuis te beperken.