Asbest bestaat uit kleine vezels, die je niet kunt zien met het blote oog. Het is in Nederland voor 1994 veel gebruikt in woningen en andere gebouwen en in verschillende gebruiksvoorwerpen, zoals bloembakken, hondenhokken en oeverbeschoeiingen. Asbest is ook veel binnenshuis toegepast, bijvoorbeeld in plafondplaten, vensterbanken en in isolatiemateriaal. In de bodem wordt asbest vaak gevonden in combinatie met het puin dat in het verleden met de bodem is vermengd, met als doel wegen te verharden of op te hogen. Daarnaast komen vezels vanaf asbestdaken op de bodem door verwaaiing en/of afspoeling (in geval van gootvrije daken).

Door het verwijderen van asbestdaken kan de bodem ook op die plek vervuild raken. Omdat de asbestvezels niet vaak vanaf de bodem in de ademzone van mensen komen, hebben de hierboven genoemde vormen van bodemverontreiniging in veel gevallen nauwelijks of geen nadelige gevolgen voor de gezondheid van mensen die daar wonen. Bij branden van gebouwen waar asbest inzit kan asbest in het milieu terecht komen.

Asbest en gezondheid

Zolang asbestvezels vastzitten in of aan een ander materiaal (asbest wordt vaak in cementvorm gebruikt) is het niet gevaarlijk. Het wordt een risico voor de gezondheid als de asbestvezels door zagen of breken vrijkomen en ingeademd worden. Hoe meer asbestvezels je tijdens je leven inademt, hoe groter de kans is op het krijgen van kanker. De hoeveelheden die gemiddeld in de buitenlucht zitten is het risico op schade van de gezondheid heel klein.

Asbest is alleen schadelijk als je losse vezels inademt. Je kan na lange tijd mesothelioom (longvlies- of buikvlieskanker), longkanker of stoflongen krijgen. De tijd tussen blootstelling en ziek worden kan 30 tot 40 jaar duren. Er zijn twee soorten asbest. Amfibool asbest (blauw, bruin, geel, grijs en groen asbest) heeft rechte vezels en is na inademing het meest schadelijk. Het meer spiraalvormige witte asbest is minder schadelijk, maar kan ook kanker veroorzaken.

De aanpak van asbest

Het verbod op asbestdaken sneuvelde 4 juni 2019 in de Eerste Kamer en zal er voorlopig niet komen. Op dit moment wordt onderzoek gedaan naar asbest vezels in asbestdaken  hoe snel deze vezels  afspoelen en verwaaien. 

Er zijn in Nederland nog honderdduizenden asbestdaken. Het bekende oppervlak is tenminste 80 miljoen vierkante meters asbestdak (stand 2018). Omdat in deze schatting de gegevens van een aantal provincies ontbreken, ligt het werkelijk oppervlak waarschijnlijk fors hoger. Dit is een grote bron van asbestvezels. Daarnaast leidt de aanwezigheid van asbest bijna altijd tot onrust bij mensen. De Eerste Kamer stemde in juni 2019 tegen het wetsvoorstel van staatssecretaris Stientje van Veldhoven van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat om asbestdaken vanaf 2024 te verbieden. Ook uitstellen van de ingang van het verbod naar 2028 kon niet op een meerderheid rekenen. De Eerste Kamer is niet tegen een Asbestwet of asbestverbod maar maakte zich zorgen over de korte termijn van het verbod en de betaalbaarheid van het vervangen van asbestdaken. Over de risico’s van asbestdaken, evenals asbest in de bodem, is communicatie nodig, omdat er vaak een verschil is tussen de ervaren en de werkelijke risico’s. Hierbij kunnen de GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)'en Gemeentelijke Gezondheidsdiensten  een belangrijke rol spelen.