Laatste wijziging op 15/08/2024

Door uitbreiding van monitoring en ontwikkeling van nieuwe laboratoriumtechnieken vindt men tot steeds grotere diepte milieuvreemde stoffen en verhoogde concentraties van nitraat, zware metalen, PFAS en bestrijdingsmiddelen. Bovendien is er sprake van aantasting van de natuurlijke barrières die de verspreiding van verontreinigende stoffen in of op de bodem kunnen vertragen of stoppen. Verontreinigd grondwater verspreidt zich daardoor steeds verder. Ook worden er steeds meer stoffen in het grondwater gemeten. Deze sluimerende toename van verontreiniging in een steeds groter grondwatervolume met steeds meer stoffen noemt men vergrijzing van grondwater. 

De Inspectie voor de Leefomgeving en Transport stelt in een recente signaalrapportage dat er een gezamenlijke inspanning van overheden nodig is om beter grip te krijgen op de emissies van probleemstoffen naar grond- en oppervlaktewater (ILT, 2024).

Gevolgen van de vergrijzing van grondwater

Schoon grondwater is belangrijk voor de kwaliteit van:

• Drinkwater
• Oppervlaktewater (sprengen en beken)
• Natuur die afhankelijk is van grondwater (laagveen en beekdalen)
• Landbouw (beregening)
• Levensmiddelenindustrie (bijvoorbeeld bier en frisdranken)

Vergrijzing van het grondwater betekent hogere kosten voor zuivering van water. Bovendien kan dit op termijn problemen opleveren voor de volksgezondheid.

Vergrijzing van grondwater in relatie tot gezondheid

Het is belangrijk dat generaties nu en in de toekomst kunnen beschikken over grondwater van goede kwaliteit.

Naast aandacht voor de verontreinigende stoffen richtte het project Kennisimpuls grondwaterkwaliteit  de aandacht om op een natuurlijke manier de stoffen tegen te houden (barrières). Deze barrières in de ondergrond stoppen of vertragen de verspreiding van stoffen of breken deze af.

Er zijn drie typen barrières:

• Een fysieke barrière in de vorm van slecht doorlatende lagen, bijvoorbeeld van klei. Verontreinigingen verspreiden zich hierdoor minder of minder snel naar ondergrondse watervoorraden.
• Een geochemische barrière. Deze bestaat uit reactieve stoffen in de ondergrond die verontreinigingen kunnen afbreken tot onschuldige stoffen.
• Een biologische barrière. Micro-organismen, met name in de bovengrond, breken stoffen af (‘zelfreinigend vermogen’).

Deze barrières kunnen op termijn worden aangetast. Het grondwater wordt dan minder goed beschermd tegen schadelijke stoffen.

De aanpak van vergrijzing van grondwater

Er moet aandacht komen voor de handelingsperspectieven die al zijn opgesteld om de kwaliteit van het grondwater te beschermen. Dit zijn:

• Verbeter de praktijk en handhaving van doorboringen van scheidende lagen en andere ondergrondse activiteiten (warmte-koudeopslag (WKO).
• Meer aandacht voor vergunningen voor lozingen, opslag en gebruik van stoffen
• Actievere invulling van ruimtelijk beleid. In geval van kwetsbare functies of in gebieden met een kwetsbare ondergrond moeten ongewenste ontwikkelingen gereguleerd worden of verboden.
• Meer aandacht voor stoffen die het meest bijdragen aan vergrijzing of waarvan de bijdrage aan risico’s onbekend zijn (opkomende stoffen).
• Toepassen van zuiverende systemen. Daar zijn de volgende mogelijkheden voor:
  • Processen in de boven- en ondergrond beschermen en stimuleren voor verontreinigd drainage- en oppervlaktewater
  • Natuurlijke zuiverende systemen voor verontreinigd drainage- en oppervlaktewater aanbrengen voor dat infiltreert naar het diepere grondwater (mechanische ingreep)
  • Stedelijke groenvoorzieningen en natuurgebieden stimuleren. Het water kan dan na zuivering weer worden geïnfiltreerd.
• Ondersteun de EU Europese unie (Europese unie)-ambitie 'Towards Zero Pollution for Air, Water and Soil'  door wetgeving, stimuleringsmaatregelen en het  verhogen van het bewustzijn.