Metalen in de bodem breken niet af en verplaatsen zich langzaam. Hierdoor blijven ze lang in het leefmilieu. Metalen in de bodem zijn vooral een probleem bij moestuinen in vooroorlogse stadscentra, op voormalige bedrijfs- of industrieterreinen en langs spoorbanen. De groenten nemen metalen op die in de bodem zitten of gronddeeltjes met metalen komen op de plant. Moestuinen in de stad hebben vaak redelijk hoge metaalgehalten in de bodem. Dit komt doordat ze vaak liggen op opgebrachte grond, langs spoorwegen of omdat er fabriekjes of bedrijven gestaan hebben, waardoor de bodem veel metalen bevat.

Cadmium, arseen en lood zijn het grootste probleem. Cadmium wordt door groenten snel opgenomen vooral snelgroeiende groenten als spinazie, sla, andijvie en broccoli doen dit. Bij cadmium-gehalten die voor de mens bij consumptie al schadelijk zijn, zie je aan de groenten geen schade. Lood is vaak diffuus verspreid over de bodem. Behalve dat metalen opgenomen worden door de wortels van groenten, krijgt de mens kleine deeltjes vervuilde grond binnen via ongewassen groenten of vieze handen. (zie signaal diffuus lood)

Metalen in moestuinen en gezondheid

Door het eten van groenten die op een vervuilde bodem zijn gekweekt kun je deze metalen binnen krijgen. Je krijgt meer metalen binnen als je meer groenten eet die op een vervuilde bodem zijn geteeld. Het verschilt per groente hoeveel metalen het opneemt. De blootstelling aan metalen hangt ook af van het metaalgehalte in de bodem en of de wortels van de groenten de metalen gemakkelijk kunnen opnemen.

Via niet goed gewassen groenten of hand-mond contact tijdens het tuinieren kun je ook metalen binnenkrijgen. Niet al de opgenomen metalen komen in de bloedbaan en de organen terecht. Een deel verlaat het lichaam via de urine en ontlasting.

Sommige metalen, zoals zink en koper, zijn (in kleine hoeveelheden) nodig voor het functioneren van het lichaam. Bij hogere inname kan echter gezondheidsschade ontstaan. De verschillende metalen kunnen na inname verschillende effecten hebben op het lichaam. Door opstapeling in het lichaam kan cadmium leiden tot nierschade en broze botten. Lood heeft effect op de gezondheid bij jonge kinderen; het beïnvloedt de ontwikkeling van de hersenen en heeft gevolgen voor het IQ. Bij volwassenen kan lood een grotere kans op nierziekten of een hogere bloeddruk geven. Arseen leidt tot long-, blaas- en huidkanker en andere ziekten.

De aanpak van metalen in moestuinen

Er zijn methoden beschikbaar om de risico’s van het eten van groenten uit verontreinigde bodems te kunnen beoordelen. Een onderzoeksbureau kan bodem- of gewasonderzoek doen. Bij kleine moestuinen kan ook gekozen worden om te telen in bakken met schone aarde.

Na bodem- of gewasonderzoek kan de GGD Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) vaak bepalen of de grond geschikt is als moestuin. Als de grond niet geschikt is als moestuin of alleen onder voorwaarden geschikt is, kunnen maatregelen genomen worden.