Door uitbreiding van de monitoring en de ontwikkeling van nieuwe laboratoriumtechnieken vindt men tot steeds grotere diepte milieuvreemde stoffen en verhoogde concentraties van nitraat en zware metalen. Bovendien is er sprake van aantasting van de natuurlijke barrières die de verspreiding van verontreinigende stoffen in of op de bodem kunnen vertragen of stoppen. Licht verontreinigd grondwater verspreidt zich daardoor steeds meer. Dit noemt men vergrijzing van grondwater.

Gevolgen van de vergrijzing van grondwater

Schoon grondwater is belangrijk voor de kwaliteit van:

• Drinkwaterwinning
• Oppervlaktewater (sprengen en beken)
• Natuur die afhankelijk is van grondwater (laagveen en beekdalen)
• Landbouw (beregening)
• Levensmiddelenindustrie (bijvoorbeeld bier en frisdranken)

Verontreiniging van het grondwater kan op termijn problemen opleveren voor de volksgezondheid.

Signalen in relatie tot gezondheid

Het is belangrijk dat generaties in de toekomst ook nog kunnen beschikken over grondwater van goede kwaliteit.

Naast aandacht voor de verontreinigende stoffen richtte het project Kennisimpuls grondwaterkwaliteit (onderdeel van het kennisprogramma Kennisimpuls Waterkwaliteit) de aandacht om op een natuurlijke manier de stoffen tegen te houden (barrières).

Deze barrières in de ondergrond stoppen of vertragen de verspreiding van stoffen of breken deze af.

Er zijn drie typen barrières:

• Een fysieke barrière in de vorm van slecht doorlatende lagen, bijvoorbeeld van klei. Verontreinigingen verspreiden zich hierdoor minder of minder snel naar ondergrondse watervoorraden.
• Een geochemische barrière. Deze bestaat uit reactieve stoffen in de ondergrond die verontreinigingen kunnen afbreken tot onschuldige stoffen.
• Een biologische barrière. Micro-organismen in de bovengrond breken stoffen af (‘zelfreinigend vermogen’).

Deze barrières kunnen op termijn worden aangetast. Het grondwater wordt dan minder goed beschermd tegen schadelijke stoffen.

De aanpak van het signaal

Aandacht vragen voor de handelingsperspectieven die al zijn opgesteld om de kwaliteit van het grondwater te beschermen.

• Verbeter de praktijk en handhaving van doorboringen van scheidende lagen en andere ondergrondse activiteiten (warmte-koudeopslag (WKO) en geothermie.
• Meer aandacht voor vergunningen voor lozingen, opslag en gebruik van stoffen
• Ruimtelijk beleid actiever invullen. In geval van kwetsbare functies of in gebieden met een kwetsbare ondergrond ongewenste ontwikkelingen reguleren of verbieden.
• Meer aandacht voor stoffen die het meest bijdragen aan vergrijzing of waarvan de bijdrage aan risico’s onbekend zijn (opkomende stoffen).
• Toepassen van zuiverende systemen. Daar zijn de volgende mogelijkheden voor:
  • Processen in de boven- en ondergrond beschermen en stimuleren voor verontreinigd drainage- en oppervlaktewater
  • Natuurlijke zuiverende systemen voor verontreinigd drainage- en oppervlaktewater aanbrengen voor dat infiltreert naar het diepere grondwater (mechanische ingreep)
  • Stedelijke groenvoorzieningen en natuurgebieden stimuleren. Het water kan dan na zuivering weer worden geïnfiltreerd.
• De EU Europese unie (Europese unie)-ambitie 'Towards Zero Pollution for Air, Water and Soil' ondersteunen door wetgeving, verhogen van het bewustzijn en stimuleringsmaatregelen'.