Laatste wijziging op 24/09/2024

Traditioneel wordt afvalwater in waterzuiveringsinstallaties in een paar stappen gezuiverd en op het oppervlaktewater geloosd. Door lozing worden in gezuiverd afvalwater voorkomende chemische stoffen en micro-organismen sterk verdund. In Nederland neemt de watervraag toe en krijgen we vaker met droge perioden te maken. Daarom neemt de behoefte toe om gezuiverd afvalwater niet eerst te lozen, maar direct een nuttige bestemming te geven (Europese Unie, 2020). Daarbij kan worden gedacht aan industriële watertoepassingen, irrigatie in de land- en tuinbouw en zelfs voor de productie van drinkwater. In het gezuiverde afvalwater kunnen echter altijd nog chemische stoffen en ziekteverwekkers (bacteriën en virussen) voor komen. Voor gebruik van dit afvalwater moet daarom aandacht zijn voor de balans tussen benutten en beschermen.

Blootstelling aan afvalwater

Door gebruik van gezuiverd afvalwater als irrigatiewater kunnen chemische stoffen en ziekteverwekkers in en op voedselgewassen terechtkomen. Bladeren kunnen aan de buitenzijde besmet raken met chemische stoffen en ziekteverwekkers en via de wortels kunnen chemische stoffen door planten worden opgenomen. Als mensen deze gewassen eten dan kunnen ze worden blootgesteld aan deze chemische stoffen en ziekteverwekkers (zeker in geval van rauwe, ongekookte groenten). Ook kunnen mensen, met name kinderen, aan chemische stoffen, bacteriën en virussen worden blootgesteld door hand-mond contact, waarbij ze bodemdeeltjes binnenkrijgen via de mond (Van Breemen et al., 2020(PDF)). Tijdens het irrigeren met afvalwater kunnen werknemers en omwonenden blootgesteld worden aan bacteriën en virussen door het inademen van aerosolen in de lucht.

Hergebruik afvalwater en gezondheid

Bij langdurige blootstelling aan chemische stoffen door consumptie van verontreinigde gewassen en inname van gronddeeltjes zijn er risico’s voor de gezondheid. De effecten hangen af van het type chemische stof en de blootstellingsduur en variëren van milde effecten tot ernstige ziektes. In de meeste gevallen gaat het om langetermijn-gezondheidseffecten, waarbij naast de blootstelling aan chemische stoffen afkomstig uit afvalwater ook blootstelling aan deze stoffen uit andere bronnen een rol speelt. 

Blootstelling aan virussen en bacteriën door consumptie van een besmet gewas kan aanleiding zijn voor maagdarmklachten. Ook blootstelling via aerosolen in de lucht kan leiden tot maagdarmklachten, maar ook tot respiratoire klachten of een oorontsteking. 

De aanpak van hergebruik afvalwater

Afvalwater hergebruiken is een nuttige toepassing, die als steeds belangrijker wordt gezien. Daarom moet de veiligheid worden gezien in het perspectief van dit nut. Voor gebruik van dit afvalwater moet aandacht zijn voor de balans tussen benutten en beschermen. Hierbij speelt het bevoegd gezag een belangrijke rol.  Swartjes et al. (2024)(PDF) geeft een eerste uitwerking van een beoordelingskader van gezuiverd stedelijk afvalwater, mede vanuit het oogpunt van gezondheid. Een aanbeveling is om specifieke beleidsmatige keuzes in dit beoordelingskader te evalueren.