Per jaar komen er 80.000 nieuwe gevallen van huidkanker bij (waarvan 50.000 basaalcelcarcinomen). Dit is zesmaal zoveel als in 1989 toen de huidkankerregistratie begon. Melanoom, de gevaarlijkste vorm van huidkanker, komt in Nederland relatief vaak voor vergeleken met andere Europese landen. De toename in huidkanker komt vermoedelijk door ander UV-blootstellingsgedrag in de twintigste eeuw. Andere mogelijke verklaringen zijn toegenomen gevoeligheid of verbeterde diagnostiek.

Er overlijden jaarlijks bijna 1000 Nederlanders aan huidkanker, waarvan 85% aan een melanoom. In tegenstelling tot de incidentie (het aantal nieuwe gevallen van huidkanker) is, na correctie voor de gestegen levensverwachting, de sterfte door huidkanker niet toegenomen.

Door klimaatverandering (meer zomerse dagen, minder bescherming door wolken, schonere lucht) wordt een verdere toename van het aantal huidkankergevallen verwacht. Die toename gaat niet alleen ten koste van onze gezondheid, maar belast ook de gezondheidszorg extra, zowel financieel als qua personele inzet.

UV-straling en gezondheid

UV-straling komt van een natuurlijke bron: de zon, en van kunstmatige bronnen: zonnebanken. Blootstelling aan UV-straling heeft zowel positieve als negatieve gevolgen voor de gezondheid.

UV is nodig voor de aanmaak van vitamine D, dat essentieel is voor gezonde botten en spieren. Bovendien zijn er sterke aanwijzingen dat vitamine D gunstig is voor het beperken van (onder meer) darmkanker en enkele chronische aandoeningen (waaronder diabetes type II). Blootstelling aan UV-straling leidt ook tot bloedvatverwijding. Dit leidt tot bloeddrukverlaging, gunstig in een land met veel hoge bloeddruk. En UV geeft een geluksgevoel. Dat is goed voor de geestelijke gezondheid.

Er zijn ook schadelijke gezondheidseffecten: zonverbranding, huidveroudering, huidkanker, onderdrukking van het immuunsysteem en zonneallergie. Blootstelling van het oog kan leiden tot sneeuwblindheid en draagt bij aan staarvorming die zonder behandeling tot blindheid kan leiden.

De huidige aanpak voor de preventie van huidkanker is gebaseerd op verlagen van de blootstelling, “minder is beter”, hoewel voor dit uitgangspunt geen bewijs bestaat. Een praktisch perspectief met weinig beperking van de individuele vrijheid wordt bereikt door alleen een bovengrens aan te geven aan de blootstelling met de leus “Geniet, maar verbrand niet!”.

De laatste jaren is er toenemend bewijs dat niet alleen UV-B straling (die er alleen midden op de dag in lente en zomer is als de zon hoog staat), maar ook UV-A straling (die je het hele jaar door hebt) schadelijk is. Met name de link tussen UV-A en het risico op melanoom, de gevaarlijkste soort huidkanker, wordt sterker. Als hierover overeenstemming komt zullen de adviezen moeten worden aangepast.

Het thema UV en gezondheid speelt zowel in de privésfeer als op de werkvloer. Zo is het belangrijk dat mensen zichzelf goed beschermen tegen de zon, als je naar het strand gaat of tijdens het sporten en buiten recreëren. Met sommige beroepsgroepen maakt SZW Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid) afspraken over bescherming van werknemers tegen de zon. Denk aan bouwvakkers, postbodes, serveersters en boswachters. In vergelijking tot binnenwerkers krijgen buitenwerkers met name relatief vaak plaveiselcelcarcinoom, ze krijgen even vaak melanoom.

De aanpak van UV-straling en huidkanker

In 2019 is in opdracht van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport), onder coördinatie van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) het Zonkrachtactieplatform(PDF) gestart, een samenwerking van non-profitpartijen: ministeries, kennisinstituten, beroepsverenigingen, hulpverleners, academische ziekenhuizen, patiëntenorganisaties en fondsen. Het doel is om kennis (over UV-straling en het voorkomen van huid- en oogaandoeningen) te bundelen en te onderhouden, en communicatie te harmoniseren. Zakelijke partijen kunnen aansluiten. In 2021 is op initiatief van de Stuurgroep Huidkankerzorg Nederland het Nationaal Actieplan Huidkanker opgesteld en de minister van VWS is opgeroepen een preventiecampagne tegen huidkanker te starten en de mogelijkheid van een huidkankerscreening te onderzoeken. Het Huidfonds kreeg in 2023 subsidie  van het ministerie van VWS voor een huidkankervoorlichtingscampagne. Deze campagne "Luister Naar Je Huid"  uit 2024 mikt op bewustwording, met als doel de gezondheid te bevorderen en de druk van huidkanker op de zorg in Nederland te verlichten. Er is een nulmeting verricht en de eerste effectmeting wordt in 2025 uitgewerkt.  Huidkanker staat sinds 2023 ook in de lijst van 20 doelen van de Nederlandse Kanker Agenda die bedoeld is om tot een gezamenlijk kankerpreventieplan voor Nederland te komen.

VWS en het PBL Planbureau voor de Leefomgeving (Planbureau voor de Leefomgeving) werken met het RIVM aan een monitor om de impact op de gezondheid in Nederland ten gevolge van klimaatverandering via verschillende indicatoren in beeld te brengen. UV-straling van de zon is hierbij een van de thema’s. De monitor zal worden gebruikt in de Nationale Adaptatie Strategie (NAS). Om mensen in de gelegenheid te stellen hun dagindeling af te stemmen op het risico dat een hoge zonkracht met zich meebrengt is door het Zonkrachtactieplatform een zonkrachtwijzer ontwikkeld. Hierop is in detail voor elke locatie in Nederland de actuele, al vandaag gemeten en maximaal verwachte zonkracht te vinden. Wie zijn activiteiten voor de komende tijd wil plannen kan de prognose voor de maximaal te verwachten zonkracht tot 9 dagen vooruit vinden bij het KNMI Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut).