Gespoten polyurethaan (PUR)-schuim is een veelgebruikt isolatiemateriaal voor woningen. PUR-schuim ontstaat door een chemische reactie van twee componenten die uitharden. Het ene component bestaat uit isocyanaten en het andere component is een mengsel van voornamelijk polyolen, katalysatoren, blaasmiddelen en vlamvertragers. Het is heel belangrijk dat de chemische reactie bij de vorming van PUR-schuim goed verloopt en dat het schuim goed uithardt. Isocyanaten kunnen dan niet meer vrijkomen.

PUR-schuim en gezondheid

De blootstelling van bewoners aan gevaarlijke stoffen in PUR-schuim zoals bijvoorbeeld isocyanaten, is bij juiste toepassing lager dan bestaande advieswaarden. De kans op gezondheidseffecten is dan ook klein. Bij onjuiste toepassing van PUR-schuim neemt de kans op gezondheidseffecten toe. Bijvoorbeeld als de chemische reactie van de twee componenten niet goed verloopt, want dan kunnen isocyanaten vrijkomen. Bovendien is het belangrijk dat de bewoner niet aanwezig is bij de werkzaamheden. Een juiste toepassing staat beschreven in het Bouwbesluit en in de uitvoeringsrichtlijnen van certificeringsinstanties.

Blaasmiddelen zijn gasvormige stoffen. Ze reageren niet met andere stoffen maar blijven deels aanwezig, doordat ze na uitharding van het schuim zijn opgesloten in het schuim. Na het (juist) aanbrengen van PUR-schuim, komen blaasmiddelen over een langere tijd geleidelijk vrij in lage concentraties. Er zijn geen concrete aanwijzingen dat blaasmiddelen schadelijk zijn voor de gezondheid, maar de eventuele gevolgen van langdurige blootstelling zijn maar beperkt onderzocht.

Blootstelling aan isocyanaten kan astma, andere longaandoeningen, eczeem en netelroos veroorzaken. Er is nog veel onduidelijk over de manier(en) waarop isocyanaten tot allergische klachten van de luchtwegen kunnen leiden. Het is waarschijnlijk dat sensibilisatie niet alleen plaatsvindt na inademing, maar ook na blootstelling van de huid.

De aanpak van PUR-schuim

• Omdat een deel van de grondstoffen van PUR-schuim gevaarlijke eigenschappen bezit, zijn er regels om de veiligheid van werknemers en bewoners te garanderen. Sinds juli 2020 is aanvullende regelgeving over isolatie met gespoten PUR-schuim van kracht via het Bouwbesluit 2012. Deze regels schrijven o.a. voor dat tijdens de werkzaamheden geventileerd moet worden en dat bewoners tijdens de werkzaamheden en twee uur daarna niet in de woning aanwezig mogen zijn.
• De Gezondheidsraad heeft een advies gepubliceerd over gezondheidsrisico’s voor bewoners van wie de woningen worden geïsoleerd met gespoten PUR-schuim. Er is ook gekeken naar de gezondheidseffecten voor werknemers, omdat die relevant zijn bij de inschatting van de gezondheidseffecten bij bewoners.
• Sinds 2016 is er een medisch diagnoseprotocol beschikbaar, waarmee onderzoek gedaan kan worden naar de relatie tussen de gezondheidsklachten van bewoners en de (mogelijke) blootstelling aan isocyanaten, de belangrijkste uitgangsstoffen voor de vorming van gespoten PUR-schuim. De Gezondheidsraad heeft in een advies de aanbeveling gedaan om het medisch protocol op verschillende onderdelen verder uit te werken en een blootstellingsonderzoek tijdens of na de isolatiewerkzaamheden of een chemisch onderzoek van het PUR-schuim in de woning hiervan deel te laten uitmaken. De methodes voor het uitvoeren van dergelijk onderzoek dienen te worden uitgewerkt.